Sjómannadagur 2020 Sigurður Páll Jónsson skrifar 7. júní 2020 08:24 Kæru landar, til hamingju með sjómannadaginn. Frá landnámi hefur verið dreginn fiskur úr sjó á Íslandsmiðum og nú sem áður fyrr eru fiskimiðin matarkista og grunnur byggðarlaga hringinn í kringum landið. Tenging Íslendinga við sjóinn er mikil, enda búum við á eyju og hafa fiskveiðar verið grunnurinn að afkomu þjóðarinnar um aldir. Ekki má gleyma millilandasiglingum sem hafa haldið uppi vöruflutningum um ómunatíð en á þeim leiðum getur sjórinn verið úfinn og varasamur. Landnámsmennirnir komu jú siglandi á sínum tíma og þeirra minnumst við líka. það er kannski erfitt að gera sér í hugarlund hvernig aðbúnaður var um borð á þeim farkostum. Mér var stundum hugsað til þeirra þegar ég ásamt syni mínum og fleirum sigldum á 15 metra skútu frá Ítalíu til Íslands í fyrrasumar. Föðurland vort hálft er hafið, helgað þúsund feðra dáð. Þangað lífsbjörg þjóðin sótti, þar mun verða stríðið háð. Segir í ljóðlínum eftir alþýðuskáldið Jón Magnússon frá fyrri hluta 19 aldar. Þessar línur eru úr ljóðinu: „Líknargjafinn þjáðra þjóða“, sálmur sem tileinkaður er íslenskum sjómönnum. Sjómannadagurinn var fyrst haldinn hátíðlegur 6. júní árið 1938 og hefur verið haldinn hátíðlegur æ síðan. Það hefur alltaf fylgt þessum degi mikill ljómi og honum sýnd virðing landsmanna. Við stöldrum við, drögum fána að hún, að aflokinni vetrarvertíð og gleðjumst. Á sjómannadag gerum við okkur glaðan dag, förum yfir vetrarvertíðina í huganum og fögnum komandi sumri með tilheyrandi skemmtiatriðum, þó í þetta sinnið sé það með öðru sniði vegna Covid-19. Frá því að ég man eftir mér hefur einhver rómantík komið upp í hugann á þessum degi, líkt og sú tilfinning að vera út á sjó í góðu veðri við fiskveiðar og hlusta á gaggið í múkkanum, sjá Snæfellsjökul á annað borðið og vesturlandið undan Látrabjargi á hitt borðið, vera einhverskonar kóngur í ríki sínu um stund. En reyndir sjómenn vita að sú rómantík er ekki algeng til sjós enda lognið ekki á hverjum degi og sjómannadagurinn er bara einu sinni á ári. þegar landið nánast lokaðist í mars síðast liðnum vegna Covid-19 og yfir 90% af flugi lagðist niður með tilheyrandi hruni í ferðamannakomum til landsins hafa fiskveiðar „haldið sjó“ ef svo má segja, þó ekki hafi það litið gæfulega út fyrstu dagana eftir að landið var sett í sóttkví. Ferskfiskútflutningur datt að mestu niður en vinnslur gátu margar hverjar farið yfir í frystingu sem sýnir manni hversu hratt er hægt að bregðast við. Útgerðir hægðu á sókninni en eru núna margar að sjá til sólar á ný. Fiskvinnslufólk lærir að leysa þau vandamál sem upp koma hverju sinni og laga sig hratt að þeim aðstæðum sem upp koma. það sannaðist einmitt núna þegar Covid fárið lagðist yfir eins og þoka fyrirvaralaust. Óviðkomandi Covid fengu margar grásleppuútgerðir á sig skell vegna gríðarlegrar veiði fyrir norðan sem varð til þess að úthlutaður veiðipottur kláraðist. Fyrirkomulag þeirrar veiðistýringar þarf algjörrar endurskoðunar við. Strandveiðisjómenn eru áhyggjufullir um að þeirrar pottur klárist fyrir ágúst næstkomandi, vegna auknar ásóknar í strandveiðar. Þar sem ég sit í atvinnuveganefnd Alþingis hefur nefndinn rætt þessar áhyggjur manna og sammælst um að sú reglugerð sem gefin var út í fyrra hefði átt að vera endurútgefin óbreytt þetta árið. Ónotuð línuívilnun og óveiddur frístundarkvóti getur ráðherra sett inn ef með þarf. Ég vil trúa því að strandveiðar verði út ágúst þetta árið. Ég vil minna á að í bankahruninu 2008 voru það fiskveiðar og fiskútflutningur sem stóð fyrir sínu og aflaði þjóðinni gjaldeyris þrátt fyrir allt. Móðir mín er fædd og uppalin í Elliðaey á Breiðafirði og voru foreldrar hennar uppalin í Höskuldsey og Sellátri. Feður þeirra voru sjómenn, formenn á bátum og reru undan Jökli á veturna. Amma sagði mér frá því þegar hún var unglingur í Selátri fóru karlarnir eftir jólin hingað út eftir til róðra og komu aftur heim að vori. Þá var engin sími, ekkert sms eða „messenger“, kannski eitt skeyti allan veturinn. Um vertíðarlok var farið að kíkja eftir því hvort sæist bátur á leiðinni við Tveggja-lamba hólma séð frá Selátri. Þetta var fyrir 100 árum. Afi sem byrjaði að róa átta ára gamall árið 1912 með föður sínum og reri frá Höskuldsey sagði mér frá því þegar hann setti fyrstu vélina í bátinn sinn. Hann var þá kominn yfir tvítugt og pabbi hans, sem hafði verið formaður á árabátum til margra ára, reyndi að fá hann ofan af því vegna þess að hann myndi brjóta bátinn með þeirri vitleysu að troða járnklumpi ofan í hann. En vélin fór í bátinn og reyndist ágætlega. Síðan hafa liðið mörg ár og mikið vatn runnið til sjávar. Það hafa orðið miklar framfarir á allan hátt í tengslum við sjómennsku, veiðarfæri, bátar, skip og búnaður að ógleymdum öryggisbúnaði hafa tekið miklum framförum undanfarinn ár. Sjálfur hef ég minnt mig á það að ef eitthvað bjátar á, illa fiskast, tíðarfar er erfitt eða bras einhverskonar sem gerir mann niðurdreginn, skulum við muna hvernig aðbúnaður var þegar menn reru á árabátum með línu sem dregin var á höndum. Þá var fiskurinn seilaður sem komst ekki í bátinn og dreginn þannig til lands. Þaðan upp í fjöru þar sem hann var slægður og flattur og síðan borinn upp í salthús til söltunar. Allt unnið á höndum. Við slíka upprifjun hjá mér hverfur allur doði og maður getur tekið gleði sína á ný og þakkað fyrir þær aðstæður sem eru um borð í bátum í dag. Nú og ef ekki fiskast þá vel ég að þakka guði fyrir að komast heill heim. Ég hef haft þá trú að ef guði er falin sjóferðin þá farnist manni vel. Hér áður fyrr voru sjóslys og mannskaðar alltof algengir. Árangurinn í sjóslysavörnum í seinni tíð gengur kraftaverki næst. Mannfórnir voru lengi fylgifiskur sjósóknar á Íslandi. Sjóslysið hafa sem betur fer verið fá undan farin ár. Því miður eru undantekningar. Af því að ég minntist hér fyrst á ömmu mína sem var sjómannsdóttir og sjómannskona sem þekkti það af eigin raun að bíða heima með börn og bú án þess að frétta nokkuð í langan tíma jafnvel mánuði, langar mig sérstaklega að óska konum sjómanna til hamingju með daginn. Ég geri mér grein fyrir því að fjarskipti séu ögn betri en þau voru þegar amma var ung. Til hamingju konur, mæður og systur með sjómannadaginn þið eruð hetjurnar sem ekki er mikið talað um þegar glíman við Ægi í sögum um sjóhrakningar voru og eru sagðar. Áhyggjurnar en um leið þolgæðin og æðruleysið við þær aðstæður er til marks um hetjulund. Gleðilega hátíð. Höfundur er þingmaður Miðflokksins í norðvesturkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Páll Jónsson Sjávarútvegur Sjómannadagurinn Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun Skoðun Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Sjá meira
Kæru landar, til hamingju með sjómannadaginn. Frá landnámi hefur verið dreginn fiskur úr sjó á Íslandsmiðum og nú sem áður fyrr eru fiskimiðin matarkista og grunnur byggðarlaga hringinn í kringum landið. Tenging Íslendinga við sjóinn er mikil, enda búum við á eyju og hafa fiskveiðar verið grunnurinn að afkomu þjóðarinnar um aldir. Ekki má gleyma millilandasiglingum sem hafa haldið uppi vöruflutningum um ómunatíð en á þeim leiðum getur sjórinn verið úfinn og varasamur. Landnámsmennirnir komu jú siglandi á sínum tíma og þeirra minnumst við líka. það er kannski erfitt að gera sér í hugarlund hvernig aðbúnaður var um borð á þeim farkostum. Mér var stundum hugsað til þeirra þegar ég ásamt syni mínum og fleirum sigldum á 15 metra skútu frá Ítalíu til Íslands í fyrrasumar. Föðurland vort hálft er hafið, helgað þúsund feðra dáð. Þangað lífsbjörg þjóðin sótti, þar mun verða stríðið háð. Segir í ljóðlínum eftir alþýðuskáldið Jón Magnússon frá fyrri hluta 19 aldar. Þessar línur eru úr ljóðinu: „Líknargjafinn þjáðra þjóða“, sálmur sem tileinkaður er íslenskum sjómönnum. Sjómannadagurinn var fyrst haldinn hátíðlegur 6. júní árið 1938 og hefur verið haldinn hátíðlegur æ síðan. Það hefur alltaf fylgt þessum degi mikill ljómi og honum sýnd virðing landsmanna. Við stöldrum við, drögum fána að hún, að aflokinni vetrarvertíð og gleðjumst. Á sjómannadag gerum við okkur glaðan dag, förum yfir vetrarvertíðina í huganum og fögnum komandi sumri með tilheyrandi skemmtiatriðum, þó í þetta sinnið sé það með öðru sniði vegna Covid-19. Frá því að ég man eftir mér hefur einhver rómantík komið upp í hugann á þessum degi, líkt og sú tilfinning að vera út á sjó í góðu veðri við fiskveiðar og hlusta á gaggið í múkkanum, sjá Snæfellsjökul á annað borðið og vesturlandið undan Látrabjargi á hitt borðið, vera einhverskonar kóngur í ríki sínu um stund. En reyndir sjómenn vita að sú rómantík er ekki algeng til sjós enda lognið ekki á hverjum degi og sjómannadagurinn er bara einu sinni á ári. þegar landið nánast lokaðist í mars síðast liðnum vegna Covid-19 og yfir 90% af flugi lagðist niður með tilheyrandi hruni í ferðamannakomum til landsins hafa fiskveiðar „haldið sjó“ ef svo má segja, þó ekki hafi það litið gæfulega út fyrstu dagana eftir að landið var sett í sóttkví. Ferskfiskútflutningur datt að mestu niður en vinnslur gátu margar hverjar farið yfir í frystingu sem sýnir manni hversu hratt er hægt að bregðast við. Útgerðir hægðu á sókninni en eru núna margar að sjá til sólar á ný. Fiskvinnslufólk lærir að leysa þau vandamál sem upp koma hverju sinni og laga sig hratt að þeim aðstæðum sem upp koma. það sannaðist einmitt núna þegar Covid fárið lagðist yfir eins og þoka fyrirvaralaust. Óviðkomandi Covid fengu margar grásleppuútgerðir á sig skell vegna gríðarlegrar veiði fyrir norðan sem varð til þess að úthlutaður veiðipottur kláraðist. Fyrirkomulag þeirrar veiðistýringar þarf algjörrar endurskoðunar við. Strandveiðisjómenn eru áhyggjufullir um að þeirrar pottur klárist fyrir ágúst næstkomandi, vegna auknar ásóknar í strandveiðar. Þar sem ég sit í atvinnuveganefnd Alþingis hefur nefndinn rætt þessar áhyggjur manna og sammælst um að sú reglugerð sem gefin var út í fyrra hefði átt að vera endurútgefin óbreytt þetta árið. Ónotuð línuívilnun og óveiddur frístundarkvóti getur ráðherra sett inn ef með þarf. Ég vil trúa því að strandveiðar verði út ágúst þetta árið. Ég vil minna á að í bankahruninu 2008 voru það fiskveiðar og fiskútflutningur sem stóð fyrir sínu og aflaði þjóðinni gjaldeyris þrátt fyrir allt. Móðir mín er fædd og uppalin í Elliðaey á Breiðafirði og voru foreldrar hennar uppalin í Höskuldsey og Sellátri. Feður þeirra voru sjómenn, formenn á bátum og reru undan Jökli á veturna. Amma sagði mér frá því þegar hún var unglingur í Selátri fóru karlarnir eftir jólin hingað út eftir til róðra og komu aftur heim að vori. Þá var engin sími, ekkert sms eða „messenger“, kannski eitt skeyti allan veturinn. Um vertíðarlok var farið að kíkja eftir því hvort sæist bátur á leiðinni við Tveggja-lamba hólma séð frá Selátri. Þetta var fyrir 100 árum. Afi sem byrjaði að róa átta ára gamall árið 1912 með föður sínum og reri frá Höskuldsey sagði mér frá því þegar hann setti fyrstu vélina í bátinn sinn. Hann var þá kominn yfir tvítugt og pabbi hans, sem hafði verið formaður á árabátum til margra ára, reyndi að fá hann ofan af því vegna þess að hann myndi brjóta bátinn með þeirri vitleysu að troða járnklumpi ofan í hann. En vélin fór í bátinn og reyndist ágætlega. Síðan hafa liðið mörg ár og mikið vatn runnið til sjávar. Það hafa orðið miklar framfarir á allan hátt í tengslum við sjómennsku, veiðarfæri, bátar, skip og búnaður að ógleymdum öryggisbúnaði hafa tekið miklum framförum undanfarinn ár. Sjálfur hef ég minnt mig á það að ef eitthvað bjátar á, illa fiskast, tíðarfar er erfitt eða bras einhverskonar sem gerir mann niðurdreginn, skulum við muna hvernig aðbúnaður var þegar menn reru á árabátum með línu sem dregin var á höndum. Þá var fiskurinn seilaður sem komst ekki í bátinn og dreginn þannig til lands. Þaðan upp í fjöru þar sem hann var slægður og flattur og síðan borinn upp í salthús til söltunar. Allt unnið á höndum. Við slíka upprifjun hjá mér hverfur allur doði og maður getur tekið gleði sína á ný og þakkað fyrir þær aðstæður sem eru um borð í bátum í dag. Nú og ef ekki fiskast þá vel ég að þakka guði fyrir að komast heill heim. Ég hef haft þá trú að ef guði er falin sjóferðin þá farnist manni vel. Hér áður fyrr voru sjóslys og mannskaðar alltof algengir. Árangurinn í sjóslysavörnum í seinni tíð gengur kraftaverki næst. Mannfórnir voru lengi fylgifiskur sjósóknar á Íslandi. Sjóslysið hafa sem betur fer verið fá undan farin ár. Því miður eru undantekningar. Af því að ég minntist hér fyrst á ömmu mína sem var sjómannsdóttir og sjómannskona sem þekkti það af eigin raun að bíða heima með börn og bú án þess að frétta nokkuð í langan tíma jafnvel mánuði, langar mig sérstaklega að óska konum sjómanna til hamingju með daginn. Ég geri mér grein fyrir því að fjarskipti séu ögn betri en þau voru þegar amma var ung. Til hamingju konur, mæður og systur með sjómannadaginn þið eruð hetjurnar sem ekki er mikið talað um þegar glíman við Ægi í sögum um sjóhrakningar voru og eru sagðar. Áhyggjurnar en um leið þolgæðin og æðruleysið við þær aðstæður er til marks um hetjulund. Gleðilega hátíð. Höfundur er þingmaður Miðflokksins í norðvesturkjördæmi.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun