Kína knýr að dyrum Íslands Einar Benediktsson skrifar 14. mars 2013 06:00 Einangrun Íslands var rofin í seinni heimsstyrjöldinni og kalda stríðinu. Vegna ráðandi legu landsins í Norður-Atlantshafi var landið í lykilstöðu fyrir varnir Atlantshafsbandalagsins og Bandaríkjanna. Við upplausn Sovétsamveldisins virtist svo að eyríkið skipti ekki máli og í október 2006 lauk veru bandarísks flughers í Keflavík. En nú er breyting enn á ný á ferðinni vegna bráðnunar á íshellu Norðurskautsins með nýjum leiðum til sjóflutninga og nýtingamöguleikum á gífurlegum náttúruauðlindum. Samkvæmt mati U.S. Geological Survey frá 2008 eru 19% allrar ónýttrar olíu, 30% af því er snertir jarðgas og 20% af fljótandi gasi undir hafsbotni Norðurskautsins. Ísland er ákjósanleg staðsetning fyrir hafrannsóknir á svæðinu og bækistöð vegna jarðborana, vinnslu og flutninga. Minnkun og væntanlegt hvarf íshellunnar leiðir til byltingarkenndrar breytingar í sjóflutningum frá Asíu til Evrópuhafna; norðausturleiðin minnkar flutningskostnað um 40% miðað við siglingu um Súesskurðinn.Í lykilstöðu Enn á ný er Ísland í sinni strategísku lykilstöðu og meðal þeirra sem sýna þessu vaxandi áhuga er Kína. Nú er tími til kominn að Bandaríkin styrki tengslin við Ísland. Með Ilulissat-yfirlýsingunni frá 2008 gerðu fimm aðildarríki Norðurskautsráðsins, Bandaríkin, Kanada, Danmörk-Grænland, Noregur og Rússland, í félagi við Ísland, Svíþjóð og Finnland, tilkall strandríkja til lögsögulegra réttinda á norðurskautinu í samræmi við ákvæði Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna. Ísland er á norðurskautinu þótt landið sé ekki eitt af strandríkjunum og hefur viðurkennd vinnsluréttindi á hinu væntanlega auðuga landgrunni Jan Mayen samkvæmt tvíhliða samningi við Noreg frá 1981. Þótt Kína hafi ekki opinberað stefnu sína varðandi norðurskautið verður að teljast ólíklegt að þar sé að finna stuðning við einhliða ákvarðanir Norðurskautráðsins. Stórlega hagkvæm siglingaleið fyrir helsta iðnaðarvöruframleiðanda heims mun liggja um norðurskautið. Og á síðastliðnum árum hafa Kínverjar staðið að meiri háttar átaki til að ná aðgangi að vinnslu málma og orku í mörgum heimshlutum. Opinberar stofnanir í Kína og fræðimenn hafa haldið fram kröfum um að siglingar um svæðið og nýting auðlegðar á hafsbotni þess eigi að koma mannkyni öllu til góða. Áhugi Kínverja á nánari tengslum við Ísland er til kominn vegna öflunar stuðnings um að komast í Norðurskautsráðið. Forsætisráðherra Kína, Wen Jiabao, kom í opinbera heimsókn til Íslands 2012 með fjölmennu fylgdarliði í forgangi við heimsókn til annarra Evrópulanda. Komu kínverska ísbrjótsins Xuelong var fagnað með móttöku áhafnarinnar hjá forseta Íslands. Risinn Kína og hið örsmáa Ísland, sem skilur óralengd í fjarlægð, eru í samningsviðræðum um tvíhliða fríverslun. Kínverskar fyrirætlanir um „ferðamannaparadís“ í víðáttumikilli einangrun norðurhluta Íslands má vel líta á sem aðstöðu fyrir verkamenn við byggingu eða þjónustu við hafnir vegna vöruflutninga eða umsvifa á Norðurskautinu. Ísland gæti orðið samtvinnaður þáttur í framkvæmd fyrirætlana Kínverja um að ráðast í fjárfestingu risastórrar járngrýtisvinnslu fyrir milljarða dollara fyrir norðan Nuuk á Grænlandi. Í sem stystu máli leitast Kína við að marka sér stöðu á norðurskautinu, fyrst á Grænlandi en síðar með stuðningsaðstöðu á Íslandi, sem er ekki aðili að Evrópusambandinu og að því er virðist yfirgefið af Bandaríkjunum. Sú aðstaða gæti hugsanlega haft framtíðarnotkun fyrir herskip í eftirliti á norðurskautinu og norðaustursiglingaleiðinni til Evrópu.Lífshagsmunamál Öryggi og stöðugleiki á evrópska norðurskautssvæðinu eru lífshagsmunamál Evrópuríkja og Bandaríkjanna. Til eflingar öryggis er til allrar gæfu hvorki þörf á ný á herstöð á Íslandi né gerð nýrra samninga – viðeigandi ráðstafanir hvíla á gildandi samningum Atlantshafssáttmálanum frá 1949, tvíhliða varnarsamningi Bandaríkjanna og Íslands frá 1951 og samkomulagsatriðum Íslands og Bandaríkjanna frá 2006 um loftrýmiseftirlit, heræfingar og sameiginlegar leitar- og björgunaraðgerðir frá Keflavíkurflugvelli. Tími er til kominn að Bandaríkin taki fyllilega til greina breytingar í þróun mála. Það felur í fyrsta lagi í sér aukið samráð og nána samvinnu við Ísland, gamlan bandamann, vin og granna í Norður-Atlantshafi. Að lágmarki er að löndin tvö séu tengd traustari böndum varðandi málefni norðurskautsins. Stuðningur við aðgerðir Íslendinga til að tryggja efnahagslegt öryggi og stöðugleika eflir stöðu landsins og þýðingu fyrir Atlantshafsbandalagið á svæði sem hefur vaxandi þýðingu. Í annan stað á Ísland að eiga þess kost að verða aðili að Atlantshafssáttmálanum um viðskipti og fjárfestingar (The Transatlantic Trade and Investment Pact – TTIP) samhliða því sem Ísland á í aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Í þriðja lagi ættu Bandaríkin á næstu Norður Víkings-heræfingunni að gera samstöðu með Noregi og Íslandi sýnilega. Þá ber að efla samvinnu Íslendinga við bandarísku landhelgisgæsluna í leitar- og björgunaraðgerðum frá Keflavík. Það er með slíkri ákveðinni stefnu og aðgerðum um gagnkvæma aðstoð og samvinnu sem Íslendingar tryggja frelsi sitt og sjálfstæði. Samtímis eiga Bandaríkin að gera það ljóst að víðtæk samvinna við Ísland, sérstaklega að því er varðar nýtingu auðlinda og verndun umhverfisins, er lykilatriði þjóðarstefnu Bandaríkin á heimssvæði vaxandi þýðingar. Greinin birtist fyrr í vikunni í New York Times og International Herald Tribune. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Benediktsson Mest lesið Valdhafar sem óttast þjóð sína eiga ekki skilið völdin Ágústa Árnadóttir Skoðun Verða boðaðar kjarabætur örorkulífeyristaka að veruleika eða ekki? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Lífið í bænum - fyrir suma Sigurður Kári Harðarson Skoðun Aflögufærir, hafið samband við söngskóla í neyð Gunnar Guðbjörnsson Skoðun Fimm ár í feluleik Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Norðurþing treður yfir varnaðarorð og eignarrétt Árni Björn Kristbjörnsson Skoðun Þegar dómarar eru hluti af vandanum og bókun 35 Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Veiðigjöldin leiðrétt Hanna Katrín Friðriksson Skoðun NPA miðstöðin 15 ára Hallgrímur Eymundsson,Þorbera Fjölnisdóttir Skoðun Hvar er mennskan? Ægir Máni Bjarnason Skoðun Skoðun Skoðun Gervigreind sem jafnréttistæki: Skóli án aðgreiningar Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Verða boðaðar kjarabætur örorkulífeyristaka að veruleika eða ekki? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Þjónusta við konur með endómetríósu tryggð Alma D. Möller skrifar Skoðun Húsnæðisöryggi – Sameiginleg ábyrgð Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Sóun á Alþingi Lovísa Oktovía Eyvindsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöldin leiðrétt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Hvar er mennskan? Ægir Máni Bjarnason skrifar Skoðun Hjúkrunarfræðingar í takt við nýja tíma Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun NPA miðstöðin 15 ára Hallgrímur Eymundsson,Þorbera Fjölnisdóttir skrifar Skoðun Umhverfisráðherra á réttri leið Jóhannes Þór Skúlason skrifar Skoðun Norðurþing treður yfir varnaðarorð og eignarrétt Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Lífið í bænum - fyrir suma Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Hver á arðinn af sjávarútvegsauðlindinni? Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Þegar dómarar eru hluti af vandanum og bókun 35 Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Samræmt námsmat er ekki hindrun heldur hjálpartæki Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Aflögufærir, hafið samband við söngskóla í neyð Gunnar Guðbjörnsson skrifar Skoðun Að neyðast til að meta sína eigin umsókn í opinberan sjóð Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Tími vindorku á Íslandi – Hvað þyrfti til að koma í veg fyrir raforkuskerðingar? Edvald Edvaldsson skrifar Skoðun Fimm ár í feluleik Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sunnudagsblús ríkisstjórnarinnar Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er í raun í fýlu? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Tálsýn um hugsun Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Handhafar sannleikans og hið gagnslausa væl Helgi Héðinsson skrifar Skoðun Flokkarnir sem raunverulega öttu viðkvæmum hópum saman og þeir sem þrífa upp eftir þá Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Gervigreindarskólinn Alpha: Framtíðarsýn fyrir íslenska grunnskóla Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Valdhafar sem óttast þjóð sína eiga ekki skilið völdin Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Til hamingju með daginn á ný! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Gefðu blóð, gefðu von: saman björgum við lífum Davíð Stefán Guðmundsson skrifar Skoðun Versta sem gæti gerzt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Aðlögun á Austurvelli Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Einangrun Íslands var rofin í seinni heimsstyrjöldinni og kalda stríðinu. Vegna ráðandi legu landsins í Norður-Atlantshafi var landið í lykilstöðu fyrir varnir Atlantshafsbandalagsins og Bandaríkjanna. Við upplausn Sovétsamveldisins virtist svo að eyríkið skipti ekki máli og í október 2006 lauk veru bandarísks flughers í Keflavík. En nú er breyting enn á ný á ferðinni vegna bráðnunar á íshellu Norðurskautsins með nýjum leiðum til sjóflutninga og nýtingamöguleikum á gífurlegum náttúruauðlindum. Samkvæmt mati U.S. Geological Survey frá 2008 eru 19% allrar ónýttrar olíu, 30% af því er snertir jarðgas og 20% af fljótandi gasi undir hafsbotni Norðurskautsins. Ísland er ákjósanleg staðsetning fyrir hafrannsóknir á svæðinu og bækistöð vegna jarðborana, vinnslu og flutninga. Minnkun og væntanlegt hvarf íshellunnar leiðir til byltingarkenndrar breytingar í sjóflutningum frá Asíu til Evrópuhafna; norðausturleiðin minnkar flutningskostnað um 40% miðað við siglingu um Súesskurðinn.Í lykilstöðu Enn á ný er Ísland í sinni strategísku lykilstöðu og meðal þeirra sem sýna þessu vaxandi áhuga er Kína. Nú er tími til kominn að Bandaríkin styrki tengslin við Ísland. Með Ilulissat-yfirlýsingunni frá 2008 gerðu fimm aðildarríki Norðurskautsráðsins, Bandaríkin, Kanada, Danmörk-Grænland, Noregur og Rússland, í félagi við Ísland, Svíþjóð og Finnland, tilkall strandríkja til lögsögulegra réttinda á norðurskautinu í samræmi við ákvæði Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna. Ísland er á norðurskautinu þótt landið sé ekki eitt af strandríkjunum og hefur viðurkennd vinnsluréttindi á hinu væntanlega auðuga landgrunni Jan Mayen samkvæmt tvíhliða samningi við Noreg frá 1981. Þótt Kína hafi ekki opinberað stefnu sína varðandi norðurskautið verður að teljast ólíklegt að þar sé að finna stuðning við einhliða ákvarðanir Norðurskautráðsins. Stórlega hagkvæm siglingaleið fyrir helsta iðnaðarvöruframleiðanda heims mun liggja um norðurskautið. Og á síðastliðnum árum hafa Kínverjar staðið að meiri háttar átaki til að ná aðgangi að vinnslu málma og orku í mörgum heimshlutum. Opinberar stofnanir í Kína og fræðimenn hafa haldið fram kröfum um að siglingar um svæðið og nýting auðlegðar á hafsbotni þess eigi að koma mannkyni öllu til góða. Áhugi Kínverja á nánari tengslum við Ísland er til kominn vegna öflunar stuðnings um að komast í Norðurskautsráðið. Forsætisráðherra Kína, Wen Jiabao, kom í opinbera heimsókn til Íslands 2012 með fjölmennu fylgdarliði í forgangi við heimsókn til annarra Evrópulanda. Komu kínverska ísbrjótsins Xuelong var fagnað með móttöku áhafnarinnar hjá forseta Íslands. Risinn Kína og hið örsmáa Ísland, sem skilur óralengd í fjarlægð, eru í samningsviðræðum um tvíhliða fríverslun. Kínverskar fyrirætlanir um „ferðamannaparadís“ í víðáttumikilli einangrun norðurhluta Íslands má vel líta á sem aðstöðu fyrir verkamenn við byggingu eða þjónustu við hafnir vegna vöruflutninga eða umsvifa á Norðurskautinu. Ísland gæti orðið samtvinnaður þáttur í framkvæmd fyrirætlana Kínverja um að ráðast í fjárfestingu risastórrar járngrýtisvinnslu fyrir milljarða dollara fyrir norðan Nuuk á Grænlandi. Í sem stystu máli leitast Kína við að marka sér stöðu á norðurskautinu, fyrst á Grænlandi en síðar með stuðningsaðstöðu á Íslandi, sem er ekki aðili að Evrópusambandinu og að því er virðist yfirgefið af Bandaríkjunum. Sú aðstaða gæti hugsanlega haft framtíðarnotkun fyrir herskip í eftirliti á norðurskautinu og norðaustursiglingaleiðinni til Evrópu.Lífshagsmunamál Öryggi og stöðugleiki á evrópska norðurskautssvæðinu eru lífshagsmunamál Evrópuríkja og Bandaríkjanna. Til eflingar öryggis er til allrar gæfu hvorki þörf á ný á herstöð á Íslandi né gerð nýrra samninga – viðeigandi ráðstafanir hvíla á gildandi samningum Atlantshafssáttmálanum frá 1949, tvíhliða varnarsamningi Bandaríkjanna og Íslands frá 1951 og samkomulagsatriðum Íslands og Bandaríkjanna frá 2006 um loftrýmiseftirlit, heræfingar og sameiginlegar leitar- og björgunaraðgerðir frá Keflavíkurflugvelli. Tími er til kominn að Bandaríkin taki fyllilega til greina breytingar í þróun mála. Það felur í fyrsta lagi í sér aukið samráð og nána samvinnu við Ísland, gamlan bandamann, vin og granna í Norður-Atlantshafi. Að lágmarki er að löndin tvö séu tengd traustari böndum varðandi málefni norðurskautsins. Stuðningur við aðgerðir Íslendinga til að tryggja efnahagslegt öryggi og stöðugleika eflir stöðu landsins og þýðingu fyrir Atlantshafsbandalagið á svæði sem hefur vaxandi þýðingu. Í annan stað á Ísland að eiga þess kost að verða aðili að Atlantshafssáttmálanum um viðskipti og fjárfestingar (The Transatlantic Trade and Investment Pact – TTIP) samhliða því sem Ísland á í aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Í þriðja lagi ættu Bandaríkin á næstu Norður Víkings-heræfingunni að gera samstöðu með Noregi og Íslandi sýnilega. Þá ber að efla samvinnu Íslendinga við bandarísku landhelgisgæsluna í leitar- og björgunaraðgerðum frá Keflavík. Það er með slíkri ákveðinni stefnu og aðgerðum um gagnkvæma aðstoð og samvinnu sem Íslendingar tryggja frelsi sitt og sjálfstæði. Samtímis eiga Bandaríkin að gera það ljóst að víðtæk samvinna við Ísland, sérstaklega að því er varðar nýtingu auðlinda og verndun umhverfisins, er lykilatriði þjóðarstefnu Bandaríkin á heimssvæði vaxandi þýðingar. Greinin birtist fyrr í vikunni í New York Times og International Herald Tribune.
Skoðun Verða boðaðar kjarabætur örorkulífeyristaka að veruleika eða ekki? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Tími vindorku á Íslandi – Hvað þyrfti til að koma í veg fyrir raforkuskerðingar? Edvald Edvaldsson skrifar
Skoðun Flokkarnir sem raunverulega öttu viðkvæmum hópum saman og þeir sem þrífa upp eftir þá Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Gervigreindarskólinn Alpha: Framtíðarsýn fyrir íslenska grunnskóla Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar