Svaka­legur lax á Snæ­fells­nesi

Jóhannes, sem hefur talað mjög fyrir verndun íslenska laxastofnsnis, greinir frá rannsóknarveiðum sínum í færslu á Facebook. Risalaxinn var 105 cm á lengd og með ummál upp á 50 cm.

Um var að ræða karlkyns fisk, hæng, sem kominn var í höfðinglegan hrygningarbúning með tilheyrandi krók í yfirstærð. Þá skartaði hann veiðiugga á stærð við bakugga smálaxa og hefur fengið viðurnefnið Haffjarðarárjötunninn sökum stærðar og líkamslegs atgervis.

Við skoðun kom í ljós að laxinn var runninn frá hrygningu í ánni haustið 2019.

„Sem hrogn dvaldi hann í malarbotni Haffjarðarár um veturinn þar til hann hængur vor klaktist úr hrogninu sumarið 2020. Þá upphófst býsna sögulegt líf þessa lífseiga upprennandi laxajötuns Haffjarðarár.“

Laxinn var hraðvaxta og gekk til sjávar sem gönguseiði á þriðja sumri sínu árið 2022. Á ætisslóðum sínum í hafi dvaldi laxinn í tvö ár en gekk svo til hrygningar í Haffjarðará í fyrsta sinn sumarið 2024.

Vorið 2025 gekk laxinn í sjó öðru sinni á ævinni til að sækja sér æti í úthafinu. Hann dvaldi í hafi fram eftir sumri þar til hann gekk til hrygningar öðru sinni í Haffjarðará – nú í sumar þá rúmlega sex ára gamall. Þar tók laxinn þátt í hrygningu í haust og var enn við þá iðju nú í vetrarbyrjun þegar Jóhannes fékk hann í búrið.

Jóhannes segir glæsilega ásýnd laxins til fagurs vitnisburðar um gott ástand laxastofnsins í Haffjarðará, sem notið hafi verndar áreiganda á umbrotatímum laxins.

„Í Haffjarðará hefur eigandi árinnar Óttar Yngvason staðið fyrir margs konar aðgerðum á undanförnum árum til að verjast erfðablöndun vegna ágengni sjókvíaeldislaxa í þá þjóðþekktu fögru laxveiðiá,“ segir Jóhannes.

Ein þeirra aðgerða felist í því að safna og varðveita erfðaefni laxastofns árinnar til langrar framtíðar.

„Þeirri fyrirbyggjandi varnaraðgerð gengur út á að geta brugðist við ágengni sjókvíaeldislaxa. Komi til þess að sjókvíaeldislaxar skaði erfðamengi laxastofns árinnar þá verður hægt í nauðvörn að notast við upprunalegt erfðaefni frá sviljafrystingu við undaneldi og tilheyrandi fiskrækt til að vinda ofan af slíkum erfðaskaða.“

Svil er sæði úr karlkyns fiski. Erfðaefni er varðveitt með því að drjúpfrysta svil laxahænga með sérstakri aðferðafræði en slíkt er ekki mögulegt að gera með hrognin.

Jóhannes hefur síðustu þrjú ár hafa veitt hænga fyrir Óttar á hrygningartíma til að afla svilja til frystingar og flutt þá lifandi í flutningskerjum á rannsóknastöðina að Hesti í Borgarfirði þar sem laxinn er kreistur og svilin djúpfryst. Þegar laxahængarnir mæti á rannsóknastöðina bíði eftir þeim einvala lið sérfræðinga í frystingu laxasvilja, þau Sveinbjörn Eyjólfsson forstöðumaður, Jónas Jónasson líffræðingur og Roasana Estevez sérfræðingur.

„Þessi varnaraðgerð Óttars vitnar um framsýni á ögurtímum sem hann hann á lof skilið fyrir líkt og svo margt annað sem hann hefur lagt á sig til að verja villta íslenska laxastofna fyrir þeim skaða sem laxeldi í sjókvíum hér við land fylgir.“

Við hæfi sé að kalla sviljabirgðir af þessu tagi erfðaverndarsjóð og víst sé að umræddar sviljabirgðir þær sem Óttar hafi komið upp séu sannarlega erfðaverndarsjóður Haffjarðarár.

„Þau svil sem þessi lífseigi Haffjarðarárjötunn átti enn í fórum sínum við fund okkar að næturlagi í Haffjarðará, reyndust sannarlega vera gæðasvil. Svil jötunsins voru djúpfryst og eru geymd framtíð Haffjarðarár til handa.“